autor: Jakub Skrzypek

W każdej relacji czasem pojawiają się nieporozumienia, ale wcale nie muszą oznaczać kłótni, która pozostawia jedynie dystans i negatywne emocje. Wbrew pozorom często jest to okazja do lepszego zrozumienia i zbudowania większej bliskości – wystarczy wiedzieć, jak skutecznie się komunikować. Co zrobić, gdy bliska Ci osoba okazuje złość lub frustrację? Czego zdecydowanie unikać, aby nie doprowadzać do eskalacji konfliktu? Jak mówić o swoich potrzebach, w sposób, który nie prowadzi do kłótni, tylko do szukania wspólnego rozwiązania? Dowiedz się, jak powinna wyglądać poprawna komunikacja i sprawdź, jakie bariery komunikacyjne utrudniają porozumienie!

Skąd się biorą kłótnie w związku i innych relacjach?

Niezależnie od tego z kim się kłócisz, przyczyny konfliktu są bardzo podobne. Często spory wynikają po prostu z nieprawidłowego stylu komikowania, w którym pełno jest niesprawiedliwych ocen, generalizacji, krzywdzących porównań oraz żądań, naruszających granice drugiej osoby. W wypowiadanych komunikatach brakuje także empatii, próby głębokiego zrozumienia i uważnego wysłuchania.

Na zachowania będące powodem kłótni, wiele ludzi patrzy przez pryzmat własnego systemu wartości, zapominając, że druga osoba może cenić zupełnie inne rzeczy. Zamiast mówić otwarcie o swoich uczuciach i potrzebach, nadają etykiety i oskarżają, wywołując w drugiej osobie poczucie urażonej dumy i postawę obronną. Często można także zaobserwować tendencję do przerzucania odpowiedzialności za swoje uczucia na drugą osobę, bez tłumaczenia, jakie potrzeby i uczucia za tym stoją. Liczymy, że ktoś się domyśli, czego nam potrzeba, a zamiast próśb, wyrażamy w gniewie żądania, dając ujście dla swojej skumulowanej frustracji.

Niekiedy, pomimo dobrych chęci obu rozmówców, przyczyną kłótni jest również po prostu błędne odczytanie komunikatu – zawsze warto się upewnić, czy dobrze zrozumieliśmy intencje rozmówcy. Cennych wskazówek dostarcza mowa ciała, czyli wyrażane gesty, mimika i postawa ciała. Wielu kłótni można uniknąć, obserwując sygnały ostrzegawcze świadczące o zirytowaniu, lęku lub zmęczeniu. Warto więc rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne, aby znacznie zmniejszyć ryzyko wzajemnych nieporozumień.

Bariery komunikacyjne, które prowadzą do kłótni

Jedną z najczęstszych przyczyn kłótni są bariery komunikacyjne, czyli wszystkie nasze wypowiedzi i zachowania, które ranią drugą osobę i wywołują u niej negatywne emocje. Znacząco zmniejszają szansę, że rozmówca się przed nami otworzy – doprowadzają do tego, że przyjmuje postawę obronną, nabiera dystansu i zaczyna myśleć o sobie gorzej. Sprawiają, że nie dostrzegamy jego starań i wysiłków, a w efekcie zaczyna się kłótnia. Niestety bariery komunikacyjne to dosyć powszechne zjawisko, a do najczęściej stosowanych zaliczamy:

• Nadawanie etykiet – każdego dnia nasz mózg przetwarza ogromną ilość napływających bodźców, dlatego nic dziwnego, że niekiedy szuka „dróg na skróty”. Etykiety sprawiają, że zachowanie innych ludzi staje się dla nas bardziej przewidywalne, ale w ten sposób oddalamy się od ich prawdziwych uczuć i motywacji. Jeśli niezależnie od kontekstu sytuacji nazywamy kogoś leniem lub egoistą, zyskujemy jedynie zawężony obraz sytuacji, nie dając szansę na wyjaśnienie, jak to wygląda z innej perspektywy.
• Generalizowanie – działa na podobnej zasadzie jak etykiety. Generalizowanie dostrzeżemy w wypowiedziach w stylu, „dla Ciebie zawsze ważniejsza jest praca”, czy „na Ciebie nigdy nie można liczyć”.

Porównania – czy zdarzyło Ci się kiedyś porównać swojego partnera do innych osób twierdząc, że mógłby się bardziej starać i okazywać więcej troski? A może nie byłeś zadowolony z oceny swojego dziecka, bo syn koleżanki ma znacznie lepsze wyniki w nauce? W ten sposób nie doceniasz starań swoich bliskich  i nie okazujesz empatii dla trudności, z jakimi się spotykają na drodze do realizacji jakiegoś celu. Słowa krytyki prowadzą do narastania negatywnych emocji i blokują współczucie, osłabiając wzajemne relacje.

• Gotowe rozwiązania – być może czasami patrząc na trudności bliskiej Ci osoby, przychodzi Ci do głowy świetne rozwiązanie, które mogłaby zastosować. Pomimo dobrych intencji zazwyczaj nie jest to dobry pomysł – bardzo często dostarczane rady są oczywiste i prowadzą do tego, że rozmówca poczuje się gorzej. Ponadto, być może już ich próbował, a wywierana presja może doprowadzić do irytacji i poczucia niezrozumienia. Ty również poczujesz rozczarowanie, bo przecież chciałeś dobrze, a ktoś Cię nie docenia. Kłótnia w takiej sytuacji jest bardzo prawdopodobna.
• Uspokajanie – to kolejna bariera komunikacyjna, która wynika z dobrych intencji, lecz przynosi efekt odwrotny od zamierzonego. Zapewne ciężko Ci patrzeć na cierpienie bliskiej osoby, ale stwierdzenia typu „Weź się w garść”, „Nie przesadzaj” lub „Inni mają gorzej”, odbierają prawo do emocji i prowadzą do tego, że rozmówca poczuje się osamotniony i zawiedziony. Natomiast uważne słuchanie o zmartwieniach i problemach rozmówcy, bez bagatelizowania jego odczuć, może zbudować większą bliskość.

Zobacz też: Style przywiązania – czym są i jak wpływają na relacje międzyludzkie w dorosłym życiu?

Porozumienie bez przemocy – jak skutecznie się komunikować, aby unikać kłótni?

Amerykański psycholog, Marshall Rosenberg, opracował koncepcję porozumienia bez przemocy, która mówi o tym, jak skutecznie rozwiązywać konflikty, wyrażając swoje uczucia. Według jej założeń istnieją cztery zasady komunikacji, które przyczynią się do poprawy relacji z bliskimi:

1. Spostrzeżenia – odnieś się do danej sytuacji, która wywołuje w Tobie negatywne uczucia, skupiając się na konkretach bez jakichkolwiek osądów. Zamiast powiedzieć „Myślisz tylko o sobie, nie mogę na Ciebie liczyć”, możesz powiedzieć „Prosiłem Cię o pomoc, a Ty mi odmówiłeś już trzeci raz. Jestem rozczarowany, że znów nie dotrzymałeś słowa.”.
2. Uczucia – wiele osób rozładowuje złość na drugiej osobie, mając problem z mówieniem o swoim stanie emocjonalnym. Czujesz smutek, lęk, rozczarowanie, ból, niepewność? Nazwij to i wyraź swoje uczucia, aby dać rozmówcy szansę na lepsze zrozumienie. Być może poczujesz się wtedy bezbronny, ale taka postawa znacznie zwiększy szansę na zaspokojenie Twoich potrzeb. Pamiętaj o tym, aby nie mylić uczuć z ocenami – „Czuję, że mnie nie kochasz” to ocena, natomiast wyrazem uczuć będzie zdanie „Czuję osamotnienie, bo dawno nie spędzaliśmy czasu we dwoje”.
3. Potrzeby – za wyrażonymi uczuciami zawsze kryją się jakieś niezaspokojone potrzeby, które spełnić może właśnie nasz rozmówca. Jeśli czujesz się osamotniony, to prawdopodobnie potrzebujesz spędzać więcej czasu ze swoim partnerem, natomiast przyczyną rozczarowania może być to, że ktoś nie spełnił swojej deklaracji i zawiódł Twoją potrzebę zaufania.
4. Prośba  – ostatnim etapem będzie sformułowanie prośby. Postaraj się, aby nie było w niej żadnych dwuznaczności i niedomówień, doprecyzuj jak najdokładniej, o co Ci chodzi – zamiast powiedzieć „Chciałbym Cię częściej widywać”, spróbuj doprecyzować swoją prośbę „Czy moglibyśmy się widywać w każdy piątek?”. Unikaj żądań – osoba, do której kierujesz prośbę, powinna to robić z własnej woli, a nie z obawy przed karą.

Jeśli chcesz rozwiązać konflikt, przede wszystkim unikaj określeń sugerujących winę. Postaraj się okazać szacunek i troskę dla rozmówcy – w ten sposób skrócisz dystans i ponownie nawiążesz kontakt. Nawet jeśli druga osoba nie umie wyrazić swoich uczuć i zamiast tego obwinia Cię – postaraj się odkryć, czego tak naprawdę potrzebuje. Okaż empatię i stosuj parafrazy, by upewnić się, że dobrze zrozumiałeś przekaz.

Masz problem z nazywaniem swoich uczuć lub ciężko Ci stwierdzić, czego właściwie potrzebujesz? Nie rozumiesz przyczyn swojej frustracji i nie umiesz zapanować nad gniewem? A może dużą trudność sprawia Ci proszenie innych o okazywanie Ci większego szacunku, zrozumienia lub zaangażowania? Psychoterapia pomoże Ci zrozumieć lepiej samego siebie i budować bardziej satysfakcjonujące relacje z ludźmi.

Zobacz też: Psychoterapia – co to jest? Najważniejsze nurty psychoterapii

Źródła:

1. Argyle M., (1999), Psychologia stosunków międzyludzkich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2. Chełpa S., Witkowski T., (2015), Psychologia konfliktów, Wydawnictwo Bez Maski, Wrocław
3. Rosenberg M., (2016), Porozumienie bez przemowy, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa
4. Stwart J. (2003), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa