autor: Jakub Skrzypek

W zawiłym świecie relacji międzyludzkich oczekiwania często wpływają na dokonywane przez nas wybory i ścieżki, którymi podążamy. Jednakże niezwykle istotne jest rozpoznanie rozróżnicy między osobistymi potrzebami a oczekiwaniami zewnętrznymi (rodziny, partnerów, znajomych).

Powiedzenie: „Twoje oczekiwania nie są moimi obietnicami” służy jako przypomnienie, że każdy z nas musi poruszać się po własnym „świecie” i podejmować decyzje, kierując się osobistą autentycznością, własnymi potrzebami, a nie pragnieniami i potrzebami innych.

Zobacz też: Inteligencja emocjonalna – Czym jest i jak ją rozwijać?

Przymus spełniania oczekiwań innych często wynika z głęboko zakorzenionej w człowieku potrzeby uznania i akceptacji społecznej. Konstrukt psychologiczny teorii tożsamości społecznej zakłada, że jednostki starają się zwiększyć swoją samoocenę poprzez przynależność do grup i dostosowywanie się do ich norm i oczekiwań. Takie zachowanie daje poczucie przynależności i uznania, wspierając delikatną równowagę między indywidualną autonomią, a spójnością (wymaganiami) społecznymi.

Wpływ wychowania jako wzorzec przyszłych zachowań

Co więcej, psychologiczne zjawisko zinternalizowanego rodzica, opisane w analizie transakcyjnej, odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu naszego zachowania. Na wczesnym etapie życia bardzo ważną rolę odgrywa mechanizm internalizacji (uwewnętrznienia). Polega on na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości np. głosów autorytetów, głównie rodziców, opiekunów czy idoli nastolatków. Te zinternalizowane części mogą objawiać się jako zbiór oczekiwań wpływających na decyzje i działania przez całe nasze życie. Podświadome dążenie do spełnienia tych oczekiwań może prowadzić do łączenia oczekiwań zewnętrznych z własnymi wewnętrznymi pragnieniami. W ten sposób tworzy się złożona interakcja między osobistą autonomią, a wymaganiami społecznymi.

Zobacz też: Relacji z partnerem kontrolującym – Profil psychologiczny partnera kontrolującego i cechy patologicznych zachowań.

Kolejnym zjawiskiem jest powstanie dysonansu poznawczego (stan wywołujący napięcie psychiczne, jego źródłem jest niespójność przekonań lub elementów poznawczych). Osoby mogą zostać uwikłane w sieć oczekiwań innych osób w celu rozwiązania wewnętrznego konfliktu wynikającego ze sprzecznych przekonań lub wartości. Dyskomfort dysonansu poznawczego skłania nas do dostosowywania swoich oczekiwać do postrzeganych oczekiwań otaczających nas osób. Zachowanie takie ma na celu poszukiwanie harmonii w sobie i swoim środowisku społecznym, a zarazem pozbycie się obciążającego psychicznie dysonansu.

Kolejnym powodem, dla którego ulegamy oczekiwaniom innych osób jest strach przed odrzuceniem, będący potężną siłą psychologiczną. Może on zmusić nas do dostosowania się do zewnętrznych oczekiwań. Psychologia ewolucyjna sugeruje, że strach przed wykluczeniem społecznym ma głębokie korzenie w przeszłości naszych przodków, gdzie przetrwanie zależało od spójności grupy. W rezultacie pragnienie akceptacji często sprawia, że jednostki przedkładają spełnianie oczekiwań innych nad własne pragnienia, nieumyślnie poświęcając osobistą autentyczność na rzecz akceptacji społecznej.

Zobacz też: Osoby z borderline w związku – jak budują relacje osoby z zaburzeniem z pogranicza?

Aby uwolnić się z sieci oczekiwań innych, należy dążyć samopoznania i introspekcji. Kultywując samoświadomość, możemy rozplątać wątki zinternalizowanych scenariuszy i odróżnić swoje własne, autentyczne pragnienia od narzuceń zewnętrznych. Rozwijanie swojego potencjału pozwala ustanawiać granice i podejmować decyzje zgodne z wyznawanymi przez nas wartościami, wzmacniając głębokie poczucie siły, spełnienia i sprawczości.

Przyczyny spełniania oczekiwań innych:

Uwarunkowanie społeczne:

Istoty ludzkie są z natury istotami społecznymi, ukształtowanymi przez normy i wartości społeczne. Od najmłodszych lat jednostki są uwarunkowane, aby szukać aprobaty i uznania ze strony otoczenia społecznego. Spełnianie oczekiwań innych staje się podświadomą strategią zdobycia akceptacji i uniknięcia odrzucenia społecznego.

Strach przed odrzuceniem:

Strach przed odrzuceniem lub ostracyzmem jest potężnym czynnikiem motywującym. Możemy dążyć by dostosowywać się do zewnętrznych oczekiwań, aby uchronić się przed potencjalnymi konsekwencjami niezgodności, ponieważ odrzucenie wyzwala pierwotną reakcję związaną z instynktem przetrwania.

Pragnienie aprobaty i uczucia:

Głęboko zakorzenione potrzeby emocjonalne w zakresie aprobaty mogą skłaniać do dostosowania swoich działań do oczekiwań znaczących innych osób. Dążenie do miłości i budowania romantycznych relacji staje się potężną siłą, często powodując rezygnują z wyrażania siebie i dbania o siebie.

Naciski kulturowe:

Oczekiwania kulturowe odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu indywidualnych zachowań. Normy społeczne, tradycje i uwarunkowania kulturowe wywierają głęboki wpływ na podejmowanie decyzji, przez co dostosowujemy się do ustalonych standardów, nawet jeśli oznacza to poświęcenie osobistych pragnień.

Brak samoświadomości:

Znacznej liczbie osób może brakować głębokiego zrozumienia własnych pragnień, aspiracji i wartości. W przypadku braku samoświadomości możemy nieumyślnie przyjąć oczekiwania innych, odzwierciedlając trendy społeczne, zamiast tworzyć swoje unikalne ścieżki.

Jak budować własną autonomię i umiejętność podejmowania decyzji:

Zdolność do autonomicznego działania i świadomego podejmowania decyzji odgrywa kluczową rolę. Autonomia umożliwia nam kształtowanie własnej rzeczywistości, a umiejętność trafnego podejmowania decyzji wpływa na jakość naszego życia.

Psychologiczne aspekty, które pomagają w budowanie autonomii i doskonaleniu umiejętności decyzyjnych.

1. Samopoznanie:

• Zrozumienie swoich wartości stanowi fundament budowy autonomicznego życia. Przemyśl, co dla Ciebie jest naprawdę istotne.
• Jasne określenie swoich celów ułatwia podejmowanie decyzji zgodnych z długoterminowymi planami. Samoświadomość służy jako kompas w nawigacji po morzu zewnętrznych oczekiwań.

2. Psychologia Decyzji:

• Zastosuj Teorię Perspektywy. Zrozumienie, jak ludzki umysł reaguje na różne scenariusze decyzyjne, może pomóc w unikaniu błędów wynikających z tzw. „efektów perspektywicznych”.
• Wykorzystaj Teorię Wyboru. Poznanie procesu wyboru i kluczowych determinantów decyzji pomaga w zwiększeniu świadomości podczas podejmowania decyzji.

3. Rozwijaj Umiejętność Krytycznego Myślenia:

• Analizuj sytuację z perspektywy psychologicznej. Oceniaj sytuację z różnych perspektyw, biorąc pod uwagę czynniki psychologiczne wpływające na decyzje.
• Ćwicz przewidywanie skutków decyzji, co pomoże w podejmowaniu bardziej świadomych wyborów.

4. Poznaj wpływ emocji na decyzje:

• Wykorzystaj inteligencję emocjonalną. Zrozumienie własnych emocji i umiejętność radzenia sobie z nimi są kluczowe dla podejmowania decyzji w sposób zbalansowany.

5. Wykorzystaj Teorię Samoregulacji:

• Poznanie mechanizmów regulacji zachowań i emocji, może wspomóc rozwijanie umiejętności kontrolowania swojego postępowania oraz reakcji na trudne sytuacje.
• Zrozumienie, jak przekonania i oczekiwania wpływają na nasze działania, pozwala na bardziej autentyczne podejście do życiowych wyborów.

6. Pielęgnuj samoświadomość:

• Zbuduj umiejętność introspekcji i samopoznania, aby móc uzyskać głębsze zrozumienie swoich wartości, pasji i aspiracji.

7. Zbuduj odporność emocjonalną:

• Wyposaż się w odporność emocjonalną, aby wytrzymać potencjalne konsekwencje presji społecznej.
• Wzmacniając wewnętrzną siłę i pewność siebie. Jednostki są bardziej skłonne przeciwstawić się zewnętrznym oczekiwaniom, kiedy decyzje zgodne z ich autentycznym ja.

8. Doceniaj różnorodność myśli

• Podkreślaj i doceniaj piękno i siłę, które wynikają z różnorodności myśli i ekspresji.
• Zbuduj i promuj środowisko, które ceni indywidualną wyjątkowość, wzmacniając pogląd, że osobiste obietnice nie muszą odzwierciedlać oczekiwań innych.

9. Zachęcaj do otwartej komunikacji:

• Stwórz przestrzeń do otwartej i szczerej komunikacji, tworząc miejsca w których ludzie czują się bezpiecznie, wyrażając swoje myśli i pragnienia. Ułatwia to demontaż nierealistycznych oczekiwań i sprzyja kulturze zrozumienia i akceptacji.

Zobacz też: Narcyzm – wrażliwy i wielkościowy jako cecha osobowości

Wnioski:

W zawiłym wzajemnym powiązaniu osobistych obietnic z zewnętrznymi oczekiwaniami pamiętaj, że Twoje wybory kształtują narrację Twojego życia. „Twoje oczekiwania nie są moimi obietnicami” staje się deklaracją usamodzielnienia, wzywającą każdego do wytyczenia własnego kursu i znalezienia spełnienia w autentyczności swoich decyzji. Wyruszając w tę podróż, rozpoznaj siłę autonomii, doceń swoją wyjątkowość i pozwól, aby stawiane sobie obietnice i wymagania były spójne z Twoim prawdziwym ja.

Rozumiejąc psychologiczne podstawy kierujące konformizmem, możemy podejmować  decyzję w oparciu o autentyczność, a nie pod presją wpływów zewnętrznych.

Aforyzm „Twoje oczekiwania nie są moimi obietnicami” zachęca nas do zagłębienia się  w zawiłości naszej natury psychologicznej. Zbieżność tożsamości społecznej, zinternalizowanych skryptów, dysonans poznawczy i lęk przed odrzuceniem wpycha jednostkę w labirynt spełniania oczekiwań innych. Rozplątując te psychologiczne każdy z nas może odzyskać sprawczość w swoim życiu, torując sobie ścieżkę przez własne aspiracje i wartości, wyzwoloną z niewidzialnych łańcuchów oczekiwań społecznych.

Zobacz też: Skuteczna regulacja emocji – o genezie, funkcjach i kontroli emocji

---

Bibliografia:

1. Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-292.
2. Schwartz, B. (2004). The Paradox of Choice: Why More Is Less. Harper Perennial.
3. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. Bantam.
4. Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Delta.
5. Baumeister, R. F., Heatherton, T. F., & Tice, D. M. (1994). Losing control: How and why people fail at self-regulation. Academic Press.
6. Merton, R. K. (1948). The self-fulfilling prophecy. Antioch Review, 8(2), 193-210.