autor: Jakub Skrzypek

W świetle romantycznych idei o miłości, związek często uważany jest za bezpieczne schronienie; miejsce, gdzie odnajdujemy wsparcie i akceptację. Niemniej jednak, w wielu związkach pojawiają się sytuacje, w których staje się on areną walki o kontrolę. Partnerzy kontrolujący z subtelnością posługują się manipulacją, zakłócają równowagę w związku, tworzą toksyczne relacje. Niniejszy artykuł zgłębienia psychologiczne i społeczne aspekty kontrolujących zachowań związku.

Kontrolujące zachowania w związkach mogą przybierać różne formy, od subtelnych manipulacji emocjonalnych po agresywne przejawy dominacji. Warto zgłębić genezę tych zachowań, zastanawiając się nad ich korzeniami w życiu jednostki, jak również w społeczeństwie.

• Dlaczego niektórzy partnerzy pragną zdobywać władzę nad drugim?

• Jakie mechanizmy psychologiczne kierują ich działaniami?

Analizując różne teorie i badania z dziedziny psychologii związków, możemy lepiej zrozumieć, dlaczego niektóre osoby wybierają kontrolujące zachowania jako strategię radzenia sobie  w związku. Jednym z kluczowych aspektów jest niskie poczucie własnej wartości, które skłania do próby uzyskania kontroli nad partnerem. Również doświadczenia z przeszłości, związane z przemocą czy nadużyciami, mogą wpływać na kształtowanie się takich wzorców zachowań.

Skutki obecności kontrolującego partnera są poważne i obejmują nie tylko cierpienie emocjonalne, ale również wpływają na zdrowie psychiczne i fizyczne ofiary. W tym kontekście, konieczne staje się zidentyfikowanie możliwości radzenia sobie z sytuacją, zarówno dla osób znajdujących się w związku, jak i dla profesjonalistów oferujących wsparcie.

Partner kontrolujący to osoba, która stosuje różne taktyki i zachowania w celu utrzymania dominacji i kontroli w związku. Ta kontrola może objawiać się na różne sposoby, takie jak zazdrość, izolowanie partnera od innych osób, dominacja w podejmowaniu decyzji, manipulacja emocjonalna, a także inne zachowania mające na celu narzucenie swojej woli partnerowi. Partner kontrolujący może wykorzystywać swoją kontrolującą pozycję do manipulacji i sprawowania władzy nad partnerem. Prowadzi to do nierównowagi i negatywnego wpływu na zdrowie psychiczne i emocjonalne ofiary.

Partnerzy mogą przejawiać kontrolujące zachowania z wielu różnych powodów, związanych zarówno z ich osobistymi cechami, jak i doświadczeniami życiowymi.

Zobacz też: Osoby z borderline w związku – jak budują relacje osoby z zaburzeniem z pogranicza?

Profil psychologiczny partnera kontrolującego może obejmować szereg cech i zachowań, które wskazują na tendencje do dominacji i manipulacji w związku. Warto jednak zaznaczyć, że każda osoba jest unikalna, a cechy te mogą występować w różnym stopniu.

Poniżej przedstawiam ogólny opis psychologicznego profilu partnera kontrolującego:

• Niskie poczucie własnej wartości: Osoby o niskim poczuciu własnej wartości mogą próbować to sobie zrekompensować. Przejmując kontrolę nad innymi zaspokajają swoje własne potrzeby psychiczne.
• Doświadczenia z przeszłości: Osoby, które doświadczyły przemocy, nadużyć lub kontrolujących zachowań w przeszłości, mogą powtarzać i odtwarzać te wzorce w swoich związkach.
• Lęki i zazdrość: Partnerzy kontrolujący często doświadczają silnych uczuć lęku i zazdrości, co może prowadzić do prób zapanowania nad partnerem w celu zminimalizowania tych negatywnych emocji.
• Brak umiejętności radzenia sobie ze stresem: Osoby, które nie radzą sobie skutecznie ze stresem, mogą używać kontroli jako mechanizmu obronnego wobec niepewności.
• Zaburzenia psychiczne: Niektóre choroby psychiczne, takie jak zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy osobowość narcystyczna, mogą prowadzić do próby kontroli nad innymi.
• Kulturowe lub społeczne czynniki: Niektóre społeczne normy czy kulturowe oczekiwania mogą wpływać na to, jak partnerzy postrzegają relacje i jakie zachowania uważają za akceptowalne.
• Brak umiejętności komunikacyjnych: Partnerzy mogą sięgnąć po kontrolę w sytuacjach, w których brakuje im umiejętności komunikacji i rozwiązywania konfliktów.

Cechy kontrolującego partnera mogą być szkodliwe dla zdrowego związku i samopoczucia partnera. Poniżej przedstawiam 25 potencjalnych cech kontrolującego partnera:

1. Zazdrość: Niezdrowa zazdrość i podejrzliwość.
2. Izolowanie: Próby odizolowania partnera od przyjaciół i rodziny.
3. Dominacja decyzji: Kontrolowanie większości decyzji w związku.
4. Manipulacja emocjonalna: Używanie emocji do osiągnięcia własnych celów.
5. Ograniczanie wolności: Ograniczanie osobistych wyborów i działań.
6. Monitorowanie komunikacji: Kontrolowanie i sprawdzanie prywatnej korespondencji.
7. Brak szacunku dla opinii partnera.
8. Wywieranie presji psychicznej poprzez arogancję.
9. Narzucanie partnerowi zmian w wyglądzie.
10. Bezpodstawne oskarżenia: Bezpodstawne oskarżenia np. o niewierność.
11. Śledzenie zachowań partnera bez jego zgody.
12. Agresja werbalna: Używanie obraźliwych słów i groźb werbalnych.
13. Nacisk finansowy: Kontrolowanie finansów i wymuszanie zależności.
14. Skrzywdzenie fizyczne: Przemoc fizyczna wobec partnera.
15. Ignorowanie granic osobistych: Nieakceptowanie granic i prywatności.
16. Zmuszanie do seksu: Bez zgody partnera narzucanie relacji seksualnych.
17. Używanie zagrożeń samobójstwem w manipulacji w celu wymuszenia oczekiwanego zachowania.
18. Wyzyskiwanie słabości: Używanie słabości partnera w celu uzyskania kontroli.
19. Manipulacja finansami: Kontrolowanie dostępu partnera do środków finansowych.
20. Brak poszanowania dla prywatności partnera.
21. Zakładanie, że jesteś winny(a), dopóki nie udowodnisz mu niewinności.
22. Sprawienie, że poczujesz się lekceważony z powodu długo utrzymywanych przekonań
23. Sprawianie, że czujesz, że „nie dorastasz” lub że jesteś ich niegodny.
24. Naciskanie na niezdrowe zachowania, takie jak nadużywanie substancji psychoaktywnych,
25. Nieadekwatne i nadmiarowe kwestionowanie Twoich celów zawodowych lub edukacyjnych poprzez wzbudzanie nadmiarowe wątpliwości w celu ich porzucenia

Analiza partnerów kontrolujących w związku ujawnia złożoność tego problemu oraz jego wpływ na zdrowie psychiczne i emocjonalne ofiar. Przyjrzenie się psychologicznym i społecznym kontekstom tych zachowań pozwala lepiej zrozumieć, co kieruje partnerami kontrolującymi.

Z identyfikacją przyczyn wiąże się także konieczność spojrzenia na skutki obecności partnera kontrolującego. Przemoc emocjonalna, izolowanie czy ograniczanie wolności mogą prowadzić do poważnych konsekwencji dla obu stron związku. Ochrona zdrowia psychicznego ofiar staje się priorytetem, a świadomość dostępnych opcji wsparcia dla osób znajdujących się  w toksycznych relacjach jest kluczowa.

Dążąc do pełnego zrozumienia tego zjawiska, warto podkreślić potrzebę rozwinięcia umiejętności radzenia sobie zarówno dla osób przeżywających kontrolę, jak i dla specjalistów oferujących pomoc. Rozmowy o zdrowych relacjach, budowanie poczucia własnej wartości, jak również dostęp do specjalistycznej pomocy są kluczowe w procesie przezwyciężania tego typu trudności.

Podsumowując, artykuł ten tylko w niewielki sposób rzuca światło na problem partnerów kontrolujących w związku, ale także wskazuje na niezbędność szeroko zakrojonych działań edukacyjnych i prewencyjnych. Zrozumienie mechanizmów kontrolujących zachowań oraz propagowanie zdrowych wzorców związków stają się integralną częścią budowania społeczeństwa opartego na szacunku, równości i wsparciu.

Zobacz też: Psychoterapia – co to jest? Najważniejsze nurty psychoterapii

Bibliografia:

• Adams, M., & Berenson, K. (2003). Why Does He Do That?: Inside the Minds of Angry and Controlling Men. Berkley Books.
• Bancroft, L., & Silverman, J. G. (2002). The batterer as parent: Addressing the impact of domestic violence on family dynamics. Sage Publications.
• Evans, P. H. (2009). Controlling People: How to Recognize, Understand, and Deal with People Who Try to Control You. Adams Media.
• Lundy Bancroft. (2002). Why Does He Do That? Inside the Minds of Angry and Controlling Men. Berkley Books.
• https://www.psychologytoday.com/intl/blog/friendship-20/201506/20-signs-of-a-controlling-partner