Post-traumatic stress disorder fallowing childbirth (PTSD-FC)

Matki z poporodowym zespołem stresu pourazowego walczą o przetrwanie każdego dnia. Walczą z przerażającymi koszmarami i wspomnieniami porodu. Dominuje u nich poczucie gniewu, lęk, depresja i bolesna izolacja od świata macierzyństwa. Jednak znacznie więcej kobiet ma objawy stresu pourazowego po traumatycznym porodzie, natomiast nie zdiagnozowano u nich wszystkich kryteriów PTSD. Według prowadzonych badań jest to ok. 10-12% kobiet. Z kolei w innym badaniu stwierdzono występowania objawów PTSD-FC w przedziale od 1,5% do nawet 32,1%. Do tej pory uznawano, że kobiety, które doświadczyły trudnego lub traumatycznego porodu, mogą mieć problemy psychiczne, jednak dopiero około 2000 roku przyjęto, że jest to doświadczenie zespołu stresu pourazowego, czyli PTSD.

Doświadczenie porodu powoduje u kobiet wiele zmian na poziomie psychofizjologicznym, które mogą doprowadzić do poporodowych zaburzeń nastroju, a które z reguły nie utrzymują się długo. Wśród kobiet, u których utrzymują się one przez dłuższy czas i powodują trudnościami w codziennym funkcjonowaniu, przewlekłym charakterze , uporczywym przeżywaniem traumatycznych wspomnień, unikaniem wspomnień, odrętwieniem emocjonalnym diagnozuje się PTSD-FC.  Inne badania szacują, że PTSD-FC występuje u około 3-6% kobiet i aż do 18,5% u tych kobiet, których poród wiązał się z powikłaniami występującymi podczas ciąży czy porodu. Liczby te wzrastają w przypadku kobiet, które urodziły wcześniaki, martwe dzieci lub podczas porodu wystąpiły komplikacje zagrażające życiu. Badania wykazują na znaczący wpływ wcześniejszych problemów psychiatrycznych, w tym depresji w czasie ciąży na wystąpienie PTSD-FC. Po traumatycznym porodzie możemy zaobserwować jedno lub więcej z trzech zachowań:

• unikanie seksu;
• lęk przed kolejnym porodem;
• problemy ze stworzeniem bezpiecznej więzi matka-dziecko i rodzicielstwem.

Wykazano, że różnice między pozytywnymi oczekiwaniami kobiety a negatywnym doświadczeniem związanym z porodem również wpływają na postrzeganie porodu jako traumatycznego przeżycia.  Negatywne emocje tj.  rozczarowanie, poczucie winy mogą następnie przekształcić się w PTSD-FC. Zauważono, że aż 14% matek i 10% ojców wykazywało zwiększenie objawów charakterystycznych dla depresji po 9 miesiącach od porodu. Częstość występowania objawów związanych z PTSD-FC wzrastała w okresie między pierwszym a szóstym miesiącem od porodu. Z tego względu koniecznym jest, aby zarówno osoby bliskie, jak i same kobiety monitorowały swój stan psychofizyczny. W tym kontekście olbrzymiego znaczenia nabiera właściwa edukacja kobiet i partnerów zarówno przed, jak i po porodzie, by móc rozpoznać, a także zapobiegać rozwijaniu się zaburzeń. Brak wparcia i negatywne wydarzenia w ciągu ośmiu tygodni po porodzie mogą spowodować, że objawy CB-PTSD-FC[2], będą się utrzymywały nawet do 2 lat po porodzie.

Należy pamiętać, że trauma porodowa może „obudzić” wcześniejsze wydarzenia traumatyczne. Kobieta po porodzie powinna mieć zapewnione odpowiednie warunki codziennego funkcjonowania, gdyż negatywny nastrój w ciągu trzech dni od porodu w znaczący sposób wpływa na wystąpienie depresji okołoporodowej.  Zażywanie przez kobietę substancji psychoaktywnych w trakcie ciąży, zaburzenia lękowe, stany depresyjne oraz przedterminowy poród zwiększają ryzyko wystąpienia PTSD-FC. Korelacja PTSD-FC z depresją przyczynia się do negatywnego rozwoju dziecka, a także wpływa na całe środowisko społeczne, w którym funkcjonuje matka. PTSD-FC ma wpływ na doświadczanie obaw i lęku przed zajściem w kolejną ciążę oraz porodem. Nastrój matek w ciągu 3 dni od porodu był jednym z najbardziej miarodajnych wskaźników określających ryzyko wystąpienia depresji poporodowej. 

Wcześniejsze doświadczenie PTSD-FC podczas kolejnej ciąży może być przyczyną:

• trudnego przebiegu ciąży,
• przedwczesnego porodu,
• niskiej masy ciała dziecka,
• problemami natury seksualnej,
• unikaniem opieki medycznej.

Nie sposób pominąć roli partnerów kobiet w trakcie ciąży i porodu w kontekście ich funkcjonowania psychicznego związanego z porodem. W prowadzonych przez u mężczyzn nie diagnozowano wszystkich symptomów PTSD, chociaż 12% z nich zgłosiło objawy w wymiarze pobudzenia i nadmiernej reaktywności. Obszar ten związany jest z takimi zachowaniami jak nieadekwatna lękliwość, wzmożona czujność, podejmowanie ryzykownych zachowań. Towarzyszący przy porodzie mężczyźni doświadczali m.in. natrętnych myśli i obrazów, szczególnie gdy w ich ocenie nie wspierali swojej partnerki podczas ciąży. Objawy te potęgowało też odczucie presji otoczenia, aby uczestniczyć w porodzie. Częstość występowania objawów depresji i lęku u mężczyzn wynosiła odpowiednio 8% i 7%. Z kolei inne badania wskazały, że doświadczenie depresji poporodowej u mężczyzn sięga 5,4%.  Zaburzenia nastroju u mężczyzn występowały rzadko.

PODSUMOWANIE

Większość kobiet nie rozwija zespołu stresu pourazowego (CB-PTSD-FB), wydaje nam się, że jest odporna. Badań w obszarze porodów traumatycznych i odporności na zespół stresu pourazowego jest niewiele. Nie wiadomo, w jaki sposób kobiety nabywają odporność po traumatycznym porodzie. Wraz z nieoczekiwanymi komplikacjami medycznymi (tj. bólem, zagrożeniem dla życia własnego i dziecka) traumatyczne doświadczenia są dodatkowo wzmacniane poczuciem bezsilności, bezradności, pomijania, bycia niesłyszaną, i poczuciem utraty własnego głosu i zdania. Prowadzi to do uczucia porzucenia. Model ten wskazuje, jednakże kierunki praktyk klinicznych, których należy unikać podczas skomplikowanych porodów. Mimo, że występowanie negatywnych skutków CB-PTSD-FC jest potwierdzone, brakuje badań, w których zostaną zdiagnozowane czynniki mogące zapobiegać tego rodzaju zaburzeniom okołoporodowym. Wytyczne WHO (WHO, 2022)  kładą duży nacisk na pozytywne doświadczenia poporodowe. Autorzy raportu podkreślają, że pozytywne doświadczenia to takie w którym kobiety, partnerzy, rodzice, opiekunowie, noworodki i rodziny otrzymują wsparcie merytoryczne, dostęp do informacji i pomoc fizyczną od pracowników służby zdrowia. Każda osoba powinna być traktowana indywidualnie bez jakichkolwiek uprzedzeń społecznych, politycznych, rasowych i wyznaniowych.                                                                                          

Wsparcie kobiet w zapobieganiu CB-PTSD-FB należy rozumieć jako:

• zapewnienie dostępu do bezpłatnej edukacji związanej z ciążą,
• umożliwienie dostępu do wsparcia psychologicznego na każdym etapie ciąży i w okresie poporodowym,
• wparcie personelu medycznego,
• umożliwienie ekspresji emocji, okazywanie bliskości, zrozumienia i akceptacji,
• umożliwienie przeżycia żałoby w wypadku utraty dziecka,
• umożliwienie intymności w chwili przeżywania żałoby,
• podejmowanie działań zapobiegających wtórnej traumatyzacji pacjentki i jej bliskich.

Bibliografia:

Julia Seng 1, J. M., Miller, J., Sperlich, M., J M van de, C., Brown, S. i C Sue Carter, I. L. (2013). Exploring dissociation and oxytocin as pathways between trauma exposure and trauma-related hyperemesis gravidarum: a test-of-concept pilot. nternational Society for the Study of Dissociation , 40-55.

Khoramroudi, R. (2018). The prevalence of posttraumatic stress disorder during pregnancy and postpartum period. J Family Med Prim Care, 220–223.

Khoramroudi, R. (2018). The prevalence of posttraumatic stress disorder during pregnancy and postpartum period. Journal of family medicine and primary care, 220–223.

Lane, A., Keville, R., Morris, M., Kinsella, A., Turner, M. i Barry, S. (1997). Postnatal depression and elation among mothers and their partners: prevalence and predictors. The British journal of psychiatry : the journal of mental science, 550–555.

Loveland Cook, C. A., Louise H Flick, H. S., Campbell, C., Maryellen, M. i Gallagher, M. E. (2004). The prevalence of posttraumatic stress disorder during pregnancy and postpartum period. Obstetrics & Gynecology, 710-717.

Maggioni, C., Margola, D. i Filippi, F. (2006). PTSD, risk factors, and expectations among women having a baby: a two-wave longitudinal study. Journal of psychosomatic obstetrics and gynaecology, 81-90.

Mahenge, B., Likindikok, S., Stöckl i Mbwambo, H. (2013). ntimate partner violence during pregnancy and associated mental health symptoms among pregnant women in Tanzania: a cross-sectional study. BJOG : an international journal of obstetrics and gynaecology, 940–946.

Morrison, J. (2016). DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego.

Olff, M. (2017). Sex and gender differences in post-traumatic stress disorder: an update. European Journal of Psychotraumatology .

Paul, T. A. (2008). Prevalence of Posttraumatic Stress Symptoms After Childbirth: Does Ethnicity Have an Impact? The Journal of perinatal education, 17-26.

Paulson, J. F., Keefe, H. A. i Leiferman, J. A. (2009). Early parental depression and child language development. ournal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 254–262.

Pickles, C. i Herring, J. (Redaktorzy). (2021). Posttraumatic stress disorder following childbirth. In Childbirth, Vulnerability and Law: Exploring Issues of Violence and Control. London: Routledge.

Psychiatric, A. A. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (A. P. Association, Red.) Arlington, VA, USA: American Psychiatric Publishing.

Rogal, S. S., Poschman, K., Belanger, K., Howell, H. B., Smith, M. V., Medina, J. i Yonkers, K. A. (2007). Effects of posttraumatic stress disorder on pregnancy outcomes. Journal of affective disorders, 137–143.

Sando, V., Defo, C., Stuij, D., Epiney, S., Vial, Y., Nicole, S., . . . Ayers, S. S. (2019). Improving mental health and physiological stress responses in mothers following traumatic childbirth and in their infants: study protocol for the Swiss TrAumatic biRth Trial (START) . BMJ open.

Sandoz, V., Deforges, C. S., Epiney, M., Vial, Y., Sekarski, N., Messerli-Bürgy, N., . . . Holme, E. (2019). Improving mental health and physiological stress responses in mothers following traumatic childbirth and in their infants: study protocol for the Swiss TrAumatic biRth Trial (START). BMJ Open, 9.

Scher, C. D., McCreary, D. R., Asmundson, G. J. i Resick, P. A. (2008). The structure of post-traumatic stress disorder symptoms in three female trauma samples: A comparison of interview and self-report measures. Journal of anxiety disorders , 1137–1145.

Seng, J. S., Oakley, D. J., Sampselle, C. M., Graham-Bermann, S. i Liberzon, I. (2001). Posttraumatic stress disorder and pregnancy complications. Obstetrics and gynecology, 17–22.

Soet, J. E., Brack, G. A. i DiIorio, C. (2003). Birth Birth Prevalence and Predictors of Women’s Experience of Psychological Trauma During Childbirth. Birth issues in perinatal care, 36-46.

Stuijfzand, S., Garthus-Niegel, S. i Horsch, A. (2020). Parental Birth-Related PTSD Symptoms and Bonding in the Early Postpartum Period: A Prospective Population-Based Cohort Study. Frontiers in Psychiatry.

Włodzimierz, S. (Red.). (1985). Słownik psychologiczny, . Warszawa: Wiedza Powszechna.

WHO. (2022). Recommendations on maternal and newborn care for a positive postnatal experience. Geneva: World Health Organization.

Zwedberg, S., Blomquist, J. i Sigerstad, E. (2015). Midwives׳ experiences with mother–infant skin-to-skin contact after a caesarean section: ‘Fighting an uphill battle’. Midwifery, 215-220.

Zwedberg, S., Blomquist, J. i Sigerstad, E. (215-220). Posttraumatic stress disorder and emergency cesarean delivery: Incidence and risk factors. Gynécologie Obstétrique Fertilité & Sénologie, 2022.

---

[1] PTSD-FC – Post-traumatic stress disorder following childbirth- co zostało przetłumaczone przez autora jako Poporodowy Zespół Stresu Pourazowego

[2] CB-PTSD-FC – skrót zaproponowany przez autora, powstały z połączenia skrótów – CB-PTSD i PTSD-FC. Oznacza Zespół Stresu Pourazowego, który swoim zakresem obejmuje okres przedporodowy, czas rozwiązania i okres poporodowy.