autor: Jakub Skrzypek

Cechy anoreksji psychicznej:

Pacjentami są zwykle młode kobiety, które:

1. Jedzą bardzo mało, że są strasznie szczupłe,
2. Obawiają się otyłości lub przyrostu masy ciała,
3. Postrzegają siebie jako osoby grube

Niektórzy pacjenci nie przyznają się do strachu przed nadwagą, ale i tak podejmują pewne działania, by uniknąć przyrostu masy ciała.

Czego nie wolno lekceważyć:

• Czas trwania ( zwróćmy uwagę, że kryteria diagnostyczne w istocie nie określają czasu trwania, musimy jednak określić postać, która dotyczy ostatnich trzech miesięcy, co sugeruje minimalny czas trwania),
• Diagnoza różnicowa ( zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, zaburzenia somatyczne, zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne, zaburzenia z objawami somatycznymi, bulimia psychiczna)

Na podstawie wskaźnika masy ciała ( BMI, kg/m2) określa poziom nasilenia ( poziom może być podwyższany w zależności od ograniczeń funkcjonowania). W przypadku dorosłych poziomy są następujące:

• Łagodne: BMI 17 lub więcej,
• Umiarkowane: BMI 16-17,
• Znaczne: BMI 15-16,
• Skrajne: BMI poniżej 15,

Psychiczne zaburzenia odżywiania i ich diagnoza

Do tej grupy należy wymienić anoreksję psychiczną oraz różne jej odmiany ( monoreksję, brideoreksje, pregoreksję), a także takie zaburzenia odżywiania jak bigoreksja, ortoreksja czy neofobia żywieniowa.

Anoreksja psychiczna

Zaburzenie to polega na przeszacowaniu masy i rozmiaru własnego ciała oraz wynikającym         z tego dążeniu do redukcji wagi i silnym lęku przed przytyciem. Osoba chora jest odporna na racjonalne argumenty dotyczące odżywiania się i wyglądu, cechuje je wiele zniekształceń w myśleniu, a kwestie masy ciała i odżywiania się stają się centralnym punktem odniesienia dla wszystkich pozostałych sfer funkcjonowania. Wyróżnia się dwa typy anoreksji:

• restrykcyjny – wiąże się z ograniczeniem spożywania pokarmu do bardzo małych ilości,
• bulimiczny – regularnie występują napady przejadania się i prowokowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających i moczopędnych.

            Zachowania żywieniowe osób cierpiących na anoreksję wynikają ze znacznej koncentracji na problemie jedzenia. Osoby te z czasem nabywają ogromnej wiedzy na temat diet, wartości kalorycznych potraw, poszczególnych produktów spożywczych czy oddziaływań przyśpieszających metabolizm. Przejawiają tendencję perfekcjonistyczne, pilnie wywiązują się z obowiązków szkolnych czy zawodowych. Są zdyscyplinowane w myśleniu i działaniu. Zwykle chętnie przygotowują posiłki dla innych osób, ale unikają wspólnego jedzenia. Żywią się przeważnie małymi porcjami, chudych produktów nabiałowych, suszonymi bądź świeżymi owocami. Mogą okresowo odmówić przyjmowania pokarmów bądź spożywać jedynie owoce lub chude jogurty i płatki zbożowe. Cechą charakterystyczną chorych jest przesadne unikanie kalorycznego pożywienia ( np. spożywanie pieczywa bez masła, brak dodatku oleju/oliwy do potraw, wielokrotne zmienianie wody podczas gotowania chudego mięsa, aby pozbyć się każdego grama tłuszczu) lub stosowanie skrajnie restrykcyjnej diety, czyli głodówki. Posiłki spożywane zwyczajowo w określonych sytuacjach są odbierane jako „zakazane”. Produkty spożywcze zaczynają dzielić na „dobre” (z niską zawartością kalorii) i „złe” (wysokokaloryczne), z których należy zrezygnować. Poza unikaniem wysokokalorycznego jedzenia oraz stosowaniem bardzo restrykcyjnej diety, osoby cierpiące na anoreksję psychiczną mogą stosować środki przeczyszczając, moczopędne, osłabiające łaknienie, często żuć gumę, aby osłabić uczucie głodu, prowokować wymioty lub stosować wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza w niskich temperaturach, aby zwiększyć ilość wydatkowanych kalorii. W związku z tym, że u chorych na anerekcję psychiczną to nie spożywanie pokarmu, ale ograniczanie jedzenia i samokontrola stają się źródłem przyjemności, zgodnie  z mechanizmem funkcjonowania mózgowego układu nagrody, właśnie tego typu zachowania wzmacniają się i utrwalają.

            W dążeniu do chorobliwie szczupłej sylwetki pomagać mogą różnego rodzaju fora internetowe i specjalne grupy zamknięte „pro-ana”, których znakiem rozpoznawczym jest symbol motyla. Grupa dzieli się informacjami, radami i inspiracjami dotyczącymi nowych, niskokalorycznych diet. Co więcej, członkowie motywują się wzajemnie do stosowania coraz drastyczniejszych ograniczeń żywieniowych, które prowadzą w ostateczności do całkowitego zaprzestania spożywania posiłków.

            Anoreksja psychiczna występuje częściej (średnio 10 razy) u osób płci żeńskiej niż męskiej. Szacuje się, że częstość występowania tej choroby w ciągu życia wynosi wśród kobiet od 1,2 do 2,2 %. Najczęściej początek choroby przypada na okres adolescencji, ale obserwuje się również występowanie anoreksji psychicznej wśród dzieci oraz w grupie kobiet dojrzałych. Niektóre badania wskazują, że w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nastąpił znaczny wzrost zachorowań w Europie Zachodniej.

Diagnoza anoreksji psychicznej

Diagnoza anoreksji psychicznej, podobnie jak pozostałych zaburzeń odżywiania się, jest domeną specjalisty – lekarzy psychiatry lub psychologa klinicznego. Jednakże dietetyk pracujący z pacjentem manifestującym objawy zaburzeń zachowań żywieniowych może, a nawet powinien dokonać wstępnego rozpoznania problemu, a w przypadku uzasadnionego podejrzenia dotyczącego obecności zaburzeń odżywiania się, skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Do przesiewowych rozpoznania symptomów zaburzeń typu anorektycznego przydatne mogą okazać się następujące pytania:

1. Czy postrzega Pani/Pan swoją masę ciała jako zbyt dużą?
2. Czy ma Pani/Pan silny lęk przed przybraniem na wadze?

Konsekwencjami zdrowotnymi, z którymi borykają się osoby cierpiące na anoreksję psychiczną są poważne i długotrwałe niedobory żywieniowe, a w rezultacie wyniszczenie organizmu.

Do powikłań chory należą:

• utrata beztłuszczowej masy ciała,
• zaburzenia w termoregulacji organizmu,
• występowanie lanugo na ciele,
• wysuszona i nieelastyczna skóra,
• kruche i łamliwe paznokcie oraz włosy.

Co więcej pojawiają się zaburzenia natury żołądkowo – jelitowej:

• zaburzenia perystaltyki jelit,
• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• zaparcia,
• wymioty,

Konsekwencją ze strony układu krążenia są:

• zwolnienie akcji serca,
• arytmia serca,
• niedokrwistość,
• zawroty głowy,
• omdlenia.

Dochodzą do tego: osteoporoza, zaburzenia biochemiczne oraz hormonalne. Wśród kobiet występują zaburzenia miesiączkowania, jak również zmiany wielkości jajników i macicy, które mogą być przyczyną niepłodności. U osób cierpiących na anoreksję psychiczną, następstwami fizycznego wyczerpania są zaburzenia koncentracji, pamięci, zdolności uczenia się. Często występują wahania nastroju, depresja, bezsenność. To wszystko może doprowadzić do wycofania się chorego z życia społecznego oraz generowanie konfliktów z bliskimi. Co więcej mogą pojawić się nawet myśli i próby samobójcze. Śmierć samobójcza występuje w tej grupie od 23,1 do 56,9 razy częściej niż w populacji ogólnej. W porównaniu z innymi zaburzeniami odżywiania się, częstość zgonów w wyniku powikłań choroby plasuje się na najwyższym poziomie – do 15 %. Umieralność w grupie osób z anoreksją wynosi 10 %. Połowa pacjentów umiera powikłań w wyniku głodzenia się, a około jedna trzecia popełnia samobójstwa.

            Mianem anoreksji określa się też czasem męską anoreksję, zaś o brideoreksji mówi się                    w przypadku wystąpienia ścisłego związku między szachowaniami anorektycznymi,                         a planowanym przez kobietę ślubem, na którym chce wyglądać atrakcyjnie i założyć suknię w małym rozmiarze. O ile w drugim przypadku zaburzenie ma najczęściej charakter przejściowy, o tyle manoreksja odpowiada ściśle obrazowi klinicznemu anoreksji psychicznej i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia jednostki.

Bibliografia:

1. Bator, E., Bronowska, M., Ślepecki, D. i Biernat, J. (2011, 3 1). Anoreksja – przyczyny,

przebieg, leczenie. Nowiny lekarskie, strony 184-191.

• Beck, A. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. New York: Internetional Universities Press.
• Bąba-Kubiś, A., Pełka-Wysiecka, J., Liśkiewicz, P., Wroński, M., Konopka, A. i Samochowiec, J. (2018). Anoreksja-jadłowstręt psychiczny. Pomeranian J Life Sci, strony 5-9.
• Butcher, J., Hooley, J. i Mineka, S. (2020). Psychologia Zaburzeń. Gdańsk: Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne.

• Drwień, M. (2010). Zaburzenia odżywiania. Problemy nauk biologicznych, 337-344.
• Dudzińska, M. (2018). Psychoterapia poznawczo – behawioralna bulimi psychicznej: Teoria,metoda, status empiryczny i przyszłe kierunki rozwoju. Psychoterapia, 19-30.
• Izydorczy, B. (2014). Postawy i zachowania wobec własnego ciała w zaburzeniach odżywiania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Izydorczyk, B. (2017). Psychoterapia zaburzeń obrazu ciała w anoreksi i bulimi psychicznej -podejście integracyjne (zastosowanie terapii psychodynamicznej i technik psychodramy). Psychoterapia, strony 5-22.
• Morison, J. (2016). DSM-5 Bez tajemnic, Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków:Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego.
• Nogal, P. i Lewinski, A. (2008, 2 1). Jadłowstręt psychiczny – anorexia nervosa. Endokrynologia Polska, strony 148-155.
• Ostrowska, L. (2020). Dietetyka, Kompedium. Warszawa: PZWL.
• Sarzała, D. (2017 ). Anoreksja jako zagrożenie dla zdrowia oraz spolecznego funcjonowania człowieka w kontekście etiologii i profilaktyki. Kwartalnik Naukowy, 296-311.
• Sarzała, D. (2017). Anoreksja jako zagrożenie dla zdrowia oraz społecznego funkcjonowaniaczłowieka w kontekście etiologii i profilaktyki. Kwartalnik Naukowy, 296-311.
• Sommer, H. (2016, styczeń 1). Anoreksja nastolatek w świetle badań – droga do sukcesu czy akt powolnej destrukcji. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, strony 235-257.