Czy współcześnie narcyzem możemy nazwać człowieka bezkrytycznie dążącego do sukcesu?

W związku z tym, że narcyzm jako cecha przypisana jest każdemu człowiekowi, Christofer Lash amerykański historyk, w swojej książce pt. Kultura narcyzmu, stawia tezę, że żyjemy w czasach epidemii narcyzmu.  Według autora obecnie wrażliwość, empatia zastąpiona została potrzebą osiągnięcia sławy, sukcesu zawodowego, wysokiej pozycji społecznej. Tezy tej, mimo zróżnicowania,  nie potwierdzają wyniki wielu badań prowadzonych w różnych częściach świata, m.in. Japonii, Chinach, Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Kanadzie. Jedynie Polska mogłaby być krajem potwierdzającym tezę Lascha. Badania, jednakże wskazują, że poziom narcyzmu w populacji na przestrzeni ostatnich lat rośnie.  

Model NARC jako wyjaśnienie narcyzmu

Modelem teoretycznym wyjaśniającym podłoża narcyzm w kontekście cech osobowości jest model NARC (Narcissistic Admiration and Rivalry Concept) i stanowi alternatywę dla Inwentarza Osobowości Narcystycznej, opartego na koncepcjach psychodynamicznych. W Polsce, kwestionariusz ten występuje w adaptacji Róży Bazińskiej i Krystyny Drat-Ruszczak. Koniecznym jest zauważyć za autorkami, że „wewnętrzna struktura narcyzmu w populacji polskiej okazała się nieco rożna niż w amerykańskiej”.

Czy narcyzami są tylko mężczyźni?

 Panuje przekonanie, że mężczyźni są populacją bardziej narcystyczną niż kobiety. Oldham i Morris, (2019),  twierdzą, że faktycznie istnieje nieznaczna przewaga mężczyzn, ale nie można stwierdzić, jakie czynniki charakterologiczne lub genetyczne są za to odpowiedzialne. Istnieje pogląd, że wielkościowe Ja może wzmagać depresja, hipochondria, anoreksja oraz uzależnienia od narkotyków. Opierając się na modelu biospołecznym, a także uwzględniającym pełnione role społeczne przeprowadzono metaanalizę wyników badań dotycząca różnic płciowych osób narcystycznych. Wykazała ona, że mężczyźni są bardziej narcystyczni niż kobiety. Różnica ta utrzymywała się na stałym poziomie w wynikach badań amerykańskich studentów college’ów w czasie (od 1990 do 2013 roku) oraz w różnych grupach wiekowych. Mężczyźni o cechach osobowości narcystycznej osiągają wyższe wyniki w aspekcie wykorzystywania innych osób niż narcystyczne kobiety, a także w potrzebie przywództwo i posiadania władzy. Natomiast w narcyzmie wielkościowym różnica między płciami była znacznie mniejsza.

Nie zaobserwowano różnicy między mężczyznami i kobietami w formie narcyzmu wrażliwego charakteryzującego się niską samooceną, neurotyzmem, i introwersją. Aby zrozumieć istniejące różnice między osobowością narcystyczną, a osobowością o cechach narcystycznych przydatna okazać się może teoria ról społecznych.

Teoria ról społecznych jako wyjaśnienie narcyzmu?

Cechy postrzegane jako bardziej pożądane dla mężczyzn to: zorientowanie na karierę, zdolności przywódcze, agresywność, asertywność i niezależność; podczas gdy najbardziej niepożądane cechy to emocjonalność, naiwność, słabość, pewność siebie i łatwowierność. W przypadku kobiet pożądane cechy obejmowały emocje, ciepło, zainteresowanie dziećmi, wrażliwość na innych i bycie dobrym słuchaczem. Natomiast najbardziej niepożądane cechy kobiety to agresywność, zastraszanie, dominacja, arogancja i buntowniczość. Zasadniczo, wyniki te sugerują, że mężczyźni powinni być osobami sprawczymi i nie powinni być „słabi”, podczas gdy kobiety powinny być wspólnotowe i nie powinny być dominujące — dominacja jest zarezerwowana dla mężczyzn.

Styl narcystyczny- czym tak naprawdę jest?

Oprócz pojęcia osobowości narcystycznej T. Millon wprowadza pojęcie stylu narcystycznego, który tworzą cechy osobowości mieszczące się w granicach normy na kontinuum zdrowie – choroba zaburzeń osobowości. Osoby takie:

• odznaczają się silną wiarą w siebie, przekonaniem o własnej nadzwyczajności, wyjątkowości, czy nawet samym przeznaczeniu do rzeczy wielkich.
• Wielu z nich ma wyraźną wizję siebie jako bohatera, zdobywcy czy eksperta. Najczęściej nie ukrywają ambicji osiągnięcia swoich celów.
•  Ich entuzjazm i naturalne skłonności przywódcze tworzą klimat ułatwiający werbowanie innych do realizacji własnych dążeń. Większość z nich mierzy wysoko i lubi zwyciężać.
• Cieszy ich wizja siebie jako zwycięzcy, u szczytu kariery w jakiejś dziedzinie czy zawodzie choć nie są wolni od zazdrości wobec tych, którzy dokonali więcej. .

Co ma wspólnego narcyzm z homoseksualizmem?

Tezę stawianą przez Freuda mówiącą o tym, że istnieje związek między narcyzmem, a homoseksualizmem poddali weryfikacji naukowcy z School of Behavioral Sciences. W badaniach wzięło udział 199 mężczyzn, mieszkańców Tel-Awiwu ( 90 homoseksualnych i 109 heteroseksualnych). Średnia wieku wynosiła 26 lat. Badani nie różnili się między sobą w sposób istotny statystycznie pod względem kraju urodzenia, pochodzenia etnicznego, poziomu wykształcenia. Osoby heteroseksualne rekrutowane były z Uniwersytetu Hebrajskiego i dwóch szkół wyższych, natomiast osoby homoseksualne z baru dla osób homoseksualnych i organizacji studentów homoseksualnych na Uniwersytecie Hebrajskim. Uczestnicy badani byli kwestionariuszami i inwentarzami: kwestionariusz demograficzny określał: wiek, płeć, kraj urodzenia pochodzenie, religijność itp.

W wyniku analizy wyników ustalono, że samoocena badanych mężczyzn homoseksualnych jest znacznie niższa niż heteroseksualnych przy próbie istotnej statystycznie. Homoseksualne osoby uzyskują znacznie wyższe wyniki w skalach Patologicznego Narcyzmu PNI i wielkości (mierze, wskaźniku) Osobowości Narcystycznej (NPI). Nie stwierdzono jaki podtyp narcyzmu (wielkościowy czy wrażliwy) jest bardziej typowy dla osób homoseksualnych lub heteroseksualnych, gdyż wynik okazał się nieistotny statystycznie.

Przeprowadzone badania autorka podsumowuje: Patrząc na wyniki badania, wyższy poziom narcyzmu u homoseksualnych uczestników niekoniecznie musi patologizować homoseksualistów, ale raczej może być postrzegany jako niezbędny sposób radzenia sobie i dostosowania się do wizualnych standardów ich własnej społeczności.

Jak może wyglądać relacja z narcyzem?               

Osoby narcystyczne w związkach mogą dążyć do zdominowania swojego partnera i będą uważać własne plany i pomysły za najważniejsze kosztem partnera. W skrajnych przypadkach mogą uciekać się do agresji. Partnerzy narcystyczni podczas wystąpienia sytuacji konfliktowych stosują agresję słowną polegającą na obrażaniu, poniżaniu i krytykowaniu partnera. W relacjach osoby narcystyczne wykorzystują miękkie techniki wpływu takie jak: wymiana, przysługa, romantyzm, niespodzianki, nieporadność i przytulanie. Nie występuje natomiast związek między wyższym poziomem narcyzmu, a pozabezpiecznymi związkami przywiązania.                        

Podsumowanie    

Należy pamiętać, że uznając osobę za narcystyczną należy mieć na uwadze dwa skrajne końca continuum. Na jednym końcu jest osoba zdrowa, gdzie narcyzm kwalifikowany jest jako cecha osobowości. Z kolei na drugim końcu znajduje się osoba chora o osobowości narcystycznej. Cecha osobowości przypisana jest każdemu człowiekowi i nie powoduje trudności w funkcjonowaniu psycho-społecznym. Natomiast narcystyczne zaburzenie osobowości sprawia bardzo wiele trudności w codziennym funkcjonowaniu osoby chorej i jej bliskim.

Chorzy ci nie potrafią budować trwałych, satysfakcjonujących relacji, nie mają przyjaciół, mają problemy w funkcjonowaniu zawodowym, są pełne agresji. Osoby z (NPD), mimo że postrzegają siebie jako wyjątkowe, mają niską samoocenę. Skutecznym sposobem leczenia tego zaburzenia jest psychoterapia. Podczas sesji specjalista wskazuje na przyczyny powstania psychopatologii, interpretuje zachowania, które pozwalają na diagnozę tego zaburzenia. Następnie terapeuta przy pomocy odpowiednik technik terapeutycznych, mających oparcie w wykorzystywanej metodzie, prowadzi terapię, dzięki której następuje proces zdrowienia pacjenta.

Biblografia:

Mcwilliams, N. (2021). Diagnoza psychoanalityczna. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – X Rewizja, Tom I. (2008). Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia 2012.

Millon, T. (1990). Personality of disorders. Theory and Research. New York: Guilford Press.

Millon, T. i Davis, R. (2005). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Warszawa: Instytut Psychologi Zdrowia PTP.

Nowiny Psychologiczne. (1988). Wprowadzenie do problematyki narcyzmu. (J. Mellibruda, Red.) Warszawa: Zarząd Główny PTP.

Oldham, J. M. i Morris, L. B. (2019). Twój psychologiczny autoportret. Wydawnictwo CZARNA OWCA: Warszawa.

Parandowski, J. (2021). Mitologia. Londyn: Puls.

Paulhus, D. L. i Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality, 556-563.

Peterson, J. L. i DeHart, T. (2014). In defense of self-love: An observational study on narcissists’ negative behavior during romantic relationship conflict. Self and Identity, 477-490 .

Pilch, I. (2015). Wpływ społeczny w sytuacjach codziennych i niecodziennych. (E. Mandal i D. Doliński, Redaktorzy) Warszawa: Wydawmictwo Naukowe PWN.

Pospiszyl, K. (1995). Narcyzm: drogi i bezdroża miłości własnej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Pulver, S. E. (1970). Narcissism. The term and the concept. Journal of the American Psychoanalytic Association, 319–341.

Raskin, R. N. i Hall, C. S. (1979). A narcissistic personality inventory. Psychological reports, 45(2), 590-590.

Rogoza, R., Rogoza, M. i Wyszyńska, P. (2016). Polska adaptacja modelu narcystycznego podziwu i rywalizacji. Polskie Forum Psychologiczne, 410-431.

Rubinstein, G. (2010). Narcissism and Self-Esteem Among Homosexual and Heterosexual Male Students. Journal of Sex & Marital Therapy, 24-34.

Röhr, H.-P. (2007). Narcyzm – zaklęte „ja”. Poznań: W drodze.

Strelau, J. (2020). Różnice indywidualne – historia, determinanty i zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Strelau, J. i Doliński, D. (Redaktorzy). (2016). Psychologia akademicka, tom 1. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Stróżyński, M. (2018). Seksualność i problemy seksualne w psychologii Ja. (L. Cierpiałkowska, I. Turbaczewska-Brakoniecka i J. Groth, Redaktorzy) Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe PWN.

Symington, N. (2021). Narcyzm nowa teoria. Gdańsk: Wydawnictwo IMAGO.

Thomaes, S., Bushman, B. J., Stegge, H. i Olthof, T. (2008). Trumping Shame by Blasts of Noise: Narcissism, Self-Esteem, Shame, and Aggression in Young Adolescents. Child Development, 1792-1801.

Twengea, J. M. i Fosterb, J. D. (2008). Mapping the scale of the narcissism epidemic: Increases in narcissism 2002–2007 within ethnic groups. Journal of Research in Personality, 1619-1622.

Wenta, A. i Łątkowska, N. (2017). Osobowość narcystyczna i psychopatyczna jako przejawy psychopatologii społecznej. Miscellanea Anthropologica et Sociologica, 175–194.

Wink, P. (1991). Two Faces of Narcissism. Journal of Personality and Social Psychology, 590–597.